Dừa với tôi không chỉ có vậy, nó còn là những buổi tiệc tuổi thơ hào phóng, là kỷ niệm cuộc đời, là những hồi ức khó phôi phai về những cuộc chợi dân dã nhưng đầy lãng mạn. Đó là “nghề” săn chuột dừa. Chuột, loại động vật có lợi cho y học trong các phòng thí nghiệm nhưng lại là loài gây tác hại kinh khủng với người nông dân mà dừa, thứ cây đặc sản ở Bến Tre là bị chuột hoành hành dữ dội nhất. Dân gian có nhiều cách bắt chuột để tránh chúng phá hoại mùa màng, trong đó, săn chuột là một trong những biện pháp “kinh điển” vừa chống được “giặc” chuột, vừa có… mồi nhậu! Việc săn chuột dừa cũng rất đơn giản, một con chó thông minh, vài cây chỉa ( nếu là những người có tay nghề đôi khi không cần chỉa mà chỉ cần một cái cây cứng cầm tay là được) và một nhóm bạn trên dưới năm người giỏi leo trèo là lên đường. Mùa nước nổi, chuột thường đóng ổ trên đọt dừa để đẻ con và đụt khoét những trái dừa non để kiếm miếng ăn. Người giỏi nghề nhìn lên đợt dừa là biết trên đó có ổ chuột hay không. Xác định được yếu tố cần này, một trong số những người được giao nhiệm vụ “tấn công” đầu tiên sẽ nhanh chân thoát lên thân dừa nhẹ nhàng để tiếp cận mục tiêu. Những người còn lại được bố trí xung quanh cây dừa ở một vị trí thuận lợi và chăm bẵm lên đọt dừa chờ đợi… Cũng có những cuộc chờ đợi rất phí công, vì người thuần thục nghề bắt chuột sẽ bắt chúng ngay trên ổ mà không cần phải “hù” cho chúng nhảy xuống để “đồng nghiệp” ở dưới có cơ hội ra tay. Xác định được ổ chuột thì không được manh động mà quan xác tỉ mỉ rồi nhẹ nhàng giơ chân và bằng một động tác dứt khoát, nhấn gót chân mạnh xuống ngay ổ chuột giữ nó một thời gian đủ để chuột mẹ chuột cha trong ổ không còn phản ứng thì lần tay xuống thu “chiến lợi phẩm”! Nói thì đơn giản vậy nhưng không phải ai cũng đủ kinh nghiệm và tư tin để hành động cao tay như vậy. Đa số “chiến lợi phẩm” thuộc về những người phía dưới vì chuột rất nhạy, nghe tiếng động là đã chạy thoát thân, chỉ những con chuột có con mới gan lì ở lại để cố bảo vệ đàn con của chúng, Vì vậy, khi người bắt chuột được ở ngay trên đọt dừa thì luôn luôn có thêm những sản phẩm phụ là đàn chuột con nheo nhóc, đỏ hỏn, hậu duệ của đám động vật đẻ nhanh, lớn nhanh và phá hoại cũng cực nhanh này.

     Thịt chuột có thể chế biến thành những món ăn ngon, những… mồi nhậu không chê vào đâu được như chuột xào xả ớt, chuột nướng, chuột chiên. Nhưng, món nhiều người khoái khẩu hơn hết là vẫn chuột khìa nước dừa (lại là một sản phẩm từ dừa). Chuột làm sạch để khô ướp gia vị (không bỏ đường), cho nước dừa nạo vào để lửa liu riu. Nấu cho đến khi cạn nước, nước dừa xắc lại thì cũng là lúc miếng thịt chuột vàng ươm, thơm lừng. Rau sống, muối tiêu chanh… là có một buổi tiệc quê đầy hấp dẫn gắn với loài cây đang được cộng đồng vinh danh bằng một lễ hội hoành tráng hàng năm trên quê hương xứa Dừa.                                                                     *

     Năm tôi học lớp 12, người bạn gái gần xóm học chung buồn bã thông báo rằng sẽ theo cha định cư ở Mỹ theo diện HO. Buổi chiều trước khi lên Sài Gòn để chuẩn bị cho chuyến đi, bạn nhắn tôi qua nhà. Nhà bạn có hàng dừa lão nghiêng ra mé sông. Bạn ngồi dưới góc dừa với đôi mắt xa xăm đầy nỗi niềm. Mái tóc dài của cô học trò vùng quê buộng thả dưới bờ vai thon run nhẹ. Tôi hiểu được tâm trạng của bạn nên không lên tiếng. Lúc sau bạn quay lại, tôi thấy mặt bạn đẵm nước mắt và bạn thì thầm:”Có thể cho tôi được uống nước dừa trên quê hương lần cuối không?” Vốn là người nhát gan lại sợ độ cao, hơn nữa, những lần cùng đám bạn đi săn chuột tôi chỉ được giao leo những cây dừa thấp lại phải có nài. (xin mở ngoặc ở đây một chút là, từng đi săn chuột nhưng tôi chưa từng bắt được con chuột nào dù là chuột con). Nhưng lần này thì khác, trước một người con gái và trước cuộc chia tay đầy lưu luyến này, tôi “gan” lên một cách bất thường, leo một mạch lên cây dừa cao hơn mười mét (tất nhiên là không có nài), hái không phải một trái mà lần lượt vặn cho hết nguyên buồng trước sự trố mắt ngạc nhiên của bạn. Trở xuống góc dừa ngồi thở hổn hển, ngước lên, tôi hoảng hồn không biết bằng cách nào mình “bay” được lên đó! Một kỷ niệm vui trong trạng thái buồn mà mỗi khi gặp lại, bạn thường hỏi tôi một câu “chọc quê”: Sau lần đó có còn leo dừa lão lần nào nữa không?

     Sau này khi cải tạo vườn tạp, người chú của bạn đã đốn hết hàng dừa, mé sông bây giờ là hàng sầu riêng cho lợi nhuận cao. Mỗi lần bạn về, bạn và tôi thường ra đứng nơi hàng dừa lão cũ mà hoài niệm. Bạn nói: “ Không có một loại thức uống nào tự nhiên và tinh khiết như nước dừa. Cũng không có loại bánh chế biến khoa học cao cấp nào ngon bằng những loại bánh bình dân chế biến từ nước cốt dừa. Và, cho dù bạn có nói để ngoại giao, để lấy lòng một bạn học cũ đi nữa thì trong âm hưởng của người con xa xứ kia tôi nghe ít nhất cũng có một phần là thật lòng!

     Người ta có thể liệt kê ra hàng loạt sản phẩm từ dừa để vinh danh cho loại cậy vốn đã trở thành đặt hiệu của một xứ sở. Người ta có thể đưa các sản phẩm từ dừa đi năm châu bốn biền bằng thương hiệu quốc gia. Riêng tôi, dừa chỉ đơn giản là… dừa, là nguồn sống của gia đình tôi trong một thời gian dài, là những ký ức đẹp nhưng phảng phất chút buồn riêng tư, là kỷ niệm tuổi thơ với những cuộc mưu sinh nhỏ nhưng lãng mạn. Và mỗi khi bất chợt nghe lại giai điệu cũ đâu đó “Ai đứng như bóng dừa, tóc dài bay trong gió. Có phải người còn đó là con gài của Bến Tre…” Thì hình ảnh cuộc chia tay năm cũ lại hiện về, quay quắt.  

         Ngọc Vinh